Położenie
Antarktyda – kontynent położony najdalej na południe Ziemi, na którym znajduje się geograficzny biegun południowy. Jest położony w rejonie Antarktyki na półkuli południowej, niemal w całości na południe od koła podbiegunowego i otoczony przez Ocean Południowy. Jest to jedyny kontynent trwale i całkowicie niezamieszkany przez człowieka i niewykorzystywany gospodarczo. Ma powierzchnię 14,2 mln km², jest piątym co do wielkości kontynentem po Azji, Afryce, Ameryce Północnej i Ameryce Południowej, prawie dwa razy większym od Australii. Około 98% Antarktydy pokrywa polarna czapa lodowa o średniej grubości 1,9 km, która rozciąga się do wszystkich, prócz wysuniętych najbardziej na północ krańców Półwyspu Antarktycznego.
Klimat
Antarktyda w całości leży w strefie klimatów okołobiegunowych; występują klimaty podbiegunowe z cechami morskimi (w najcieplejszym miesiącu temperatura ponad 0°C), które obejmują jedynie północną część Półwyspu Antarktycznego i sąsiednie wyspy, oraz dominujące na kontynencie klimaty biegunowe (w najcieplejszym miesiącu temperatura poniżej 0°C) — morski w pasie przybrzeżnym i kontynentalny wewnątrz Antarktydy; wokół bieguna geograficznego jedyny w swoim rodzaju na Ziemi klimat biegunowy o bardzo silnych i wybitnych cechach kontynentalnych z wyjątkowo niską temperaturą, znikomą wilgotnością powietrza i bardzo skąpymi opadami; średnia temperatura w styczniu wynosi od –1°C na krańcach Półwyspu Antarktycznego do –33°C na stacji Wostok; w lipcu odpowiednio –7°C do –72°C; VIII 1960 na biegunie geograficznym (stacja Amundsen–Scott) zanotowano –88,3°C, podczas gdy na wybrzeżach było cieplej o 24–54°C; na biegunie geograficznym zarejestrowano 1965 najniższą temperaturę na Ziemi –94,5°C, najwyższą na kontynencie +11,6°C zanotowano przed 1958 na stacji Oazis. W strefie brzeżnej częste i niezwykle silne wiatry znad kontynentu (rocznie 200–300 dni z prędkością ponad 10 m/s, w porywach nawet 60–90 m/s), a w środkowej wiatry o prędkości 4–6 m/s; częste zamiecie śnieżne; opady (50–500 mm) występują niemal wyłącznie w postaci stałej; deszcz zdarza się niezwykle rzadko i jedynie na wybrzeżach.
Roślinność i zwierzęta
Zwierzęta:
Mimo że warunki życia na Antarktydzie są bardzo trudne, żyje tam całkiem sporo różnych gatunków zwierząt . Najbardziej znane to m.in płetwonogie ssaki, czyli foki, morsy i uchatki, których populacja znacznie zmniejszyła się, gdy na Antarktydę zaczęli docierać żeglarze, trudniący się łowieniem morskich ssaków dla ich mięsa i skór. W wodach wokół Antarktydy żyją też liczne gatunki ryb i waleni – przede wszystkim kaszaloty, płetwale i wieloryby.
I na koniec główna gwiazda Antarktydy – pingwiny! Najczęściej informacje dla dzieci o Antarktydzie wypełniają wizerunki pingwina Adeli – najbardziej charakterystycznego pingwina z białym brzuchem i podgardlem oraz czarną głową i takim grzbietem.
Rośliny:
Współczesny klimat Antarktydy uniemożliwia bujną wegetację. Wzrost roślin utrudnia połączenie niskich temperatur, słabej gleby, niedoboru wilgoci i światła słonecznego. W rezultacie flora jest mało zróżnicowana i występuje tylko na ograniczonych obszarach. W dużej mierze składa się z mszaków. Występuje około 100 gatunków mchów i 25 gatunków wątrobowców, ale tylko dwa rodzime gatunki roślin naczyniowych, z których oba rosną na Półwyspie Antarktycznym: śmiałek antarktyczny (Deschampsia antarctica) i kolobant antarktyczny (Colobanthus quitensis). Trzecim gatunkiem, który zadomowił się w Antarktyce, jest zawleczona przez człowieka wiechlina roczna (Poa annua). Na obszarach morskich występuje fitoplankton i makrofity będące pokarmem dla zooplanktonu. Produkcja fitoplanktonu jest szacowana na ok. 610 mln ton rocznie
Ludność i polityka
Antarktyda jest jedynym kontynentem bez rdzennej ludności. Zamieszkiwana jest tylko przez pracowników stacji badawczych (około 1000, prawie wyłącznie mężczyźni). Latem na kontynencie liczba ludzi wzrasta do około 4000.
Polityka
Antarktyda to jedyny kontynent, na którym nie ma żadnego państwa. Istnieje też duża szansa, że to się nie zmieni, gdyż cały jej obszar został objęty zapisami traktatu antarktycznego. Jego nadrzędnym celem jest leżące w interesie całej ludzkości zapewnienie wykorzystania Antarktydy jedynie do celów pokojowych, tak, aby nigdy nie stała się ona przyczyną międzynarodowych konfliktów. Traktat wszedł w życie 23 czerwca 1961 r., po czym został przedłużony na kolejne 50 lat na mocy _ Protokołu o ochronie środowiska naturalnego _ z 1991 r. W skład Układu antarktycznego, który sprawuje pieczę nad działalnością człowieka na Antarktydzie, wchodzi 51 państw, z czego w tej chwili jedynie 29 ma prawo głosu (wymóg posiadania stacji badawczej). Polska jest jego członkiem od 1961 r., a od 1977 r. może brać udział w głosowaniach.
Quiz
informacje (research): Tomasz Pakuza
Układ strony: Michalina Daszek