Azja
Położenie
Azja to największy kontynent na Ziemi. Jego powierzchnia wynosi 44,5 mln km2. Zwarty obszar lądowy leży w całości na półkuli północnej i rozciąga się od równika aż do wysokich, okołobiegunowych szerokości geograficznych północnych. Na półkuli południowej położonych jest wiele azjatyckich wysp, m.in. duża część Archipelagu Malajskiego. Azja leży też prawie w całości na półkuli wschodniej – jedynym obszarem Azji znajdującym się na półkuli zachodniej jest Półwysep Czukocki.
Azja i Europa stanowią zwarty blok lądu i często obejmuje się je wspólną nazwą Eurazja. Już wiesz, że granica między tymi kontynentami ma charakter umowny. Europa często jest nazywana wielkim półwyspem leżącym na zachodzie Azji. Na południowy zachód od Azji, za Przesmykiem Sueskim i Morzem Czerwonym, znajduje się Afryka. Od Ameryki Północnej Azję oddziela Cieśnina Beringa o szerokości ok. 85 km. Położenie geograficzne Azji przedstawia mapa.
Klimat
Klimat w Azji jest bardzo zróżnicowany, ponieważ leży ona we wszystkich strefach klimatycznychg.
Czynnikiem decydującym o występowaniu w Azji wszystkich stref klimatycznych jest położenie geograficzne. Lokalnymi czynnikami geograficznymi wpływającymi na zróżnicowanie odmian klimatu w każdej ze stref są:
-
znaczna wysokość kontynentu;
-
równoleżnikowy przebieg większości wysokich łańcuchów górskich;
-
znaczne oddalenie od oceanu obszarów leżących we wnętrzu Azji;
-
monsunowa cyrkulacja mas powietrza w południowej i południowo‑wschodniej Azji zmieniająca dwa razy w roku kierunek ich napływu – od października do marca monsun wieje znad lądu w kierunku oceanu, a od kwietnia do września znad oceanu w kierunku lądu.
Roślinność i zwierzęta
Położenie geograficzne Azji oraz typy i odmiany klimatu wpływają na rozmieszczenie bardzo odmiennych stref roślinności na największym lądzie świata. W północnej części kontynentu występują pasy roślinności nawiązujące do stref klimatycznych. Wybrzeża Oceanu Arktycznego zajmuje tundra arktyczna – obszar niskiej, płożącej się roślinności krzewinkowej z nielicznymi gatunkami drzew karłowatych, jak brzoza czy wierzba. Na południe od tej strefy rozciąga się tajga – największy zwarty obszar lasów iglastych na świecie. Pas tajgi ciągnie się od gór Ural aż po wybrzeża Oceanu Spokojnego i ma szerokość od 1000 km do 2500 km. Lasy tajgi składają się z nielicznych gatunków drzew, takich jak sosna, świerk, modrzew i jodła. Na południe od tajgi rozciągają się kolejne pas roślinne. O typie roślinności na tym obszarze decyduje roczny przebieg opadów i ich wysokość w kolejnych miesiącach. Nad Oceanem Spokojnym w morskim typie klimatu umiarkowanego występują lasy mieszane i liściaste. Natomiast z dala od oceanu w klimacie umiarkowanym lądowym znajdują się stepy o bardzo zróżnicowanych gatunkach traw. W kotlinach Azji Środkowej występują chłodne pustynie i półpustynie; w Azji Południowo‑Zachodniej są to już pustynie gorące. Na Półwyspie Azji Mniejszej pojawia się roślinność śródziemnomorska. W szerokościach podzwrotnikowych rosną lasy liściaste, a na obszarach objętych klimatem monsunowym lasy tracące liście w porze suchej, tzw. lasy monsunowe. W Azji Południowo‑Wschodniej na wybrzeżach Półwyspu Indochińskiego, Półwyspu Malajskiego oraz wyspach Archipelagu Malajskiego występują wilgotne lasy równikowe – niezwykle zróżnicowana formacja roślinna reprezentowana przez kilkadziesiąt tysięcy gatunków roślin o całorocznym okresie wegetacji. Obszary górskie i wysoko położone wyżyny mają wyraźnie zaznaczoną piętrowość roślinności.
Charakterystycznymi zwierzętami Azji są:
- Panda Wielka
- Tygrys
- Orangutan
-Krokodyl
- Lew
- Lampart
- Rybołów
- Łoś
Ludność
Azję zamieszkuje 4,4 mld ludzi (dane z 2015 roku), co stanowi 60% ludności świata. Obszar cechuje się wysokim średnim wskaźnikiem przyrostu naturalnego (17‰). Najwyższe wartości osiąga on w Syrii (37,1‰), Iraku (36,8‰) i Jemenie (36,7‰), najniższy – w Japonii (-0,2‰). W Azji nastąpiła eksplozja demograficzna, czyli gwałtowny wzrost liczby ludności w krótkim czasie. Przyczynami są: malejący współczynnik zgonów, poprawa warunków życia, lepsza opieka zdrowotna. Ludność rozmieszczona jest nierównomiernie (w Azji południowo-wschodniej mieszka 75% ludności tego kontynentu, obszary słabo zaludnione: obszary pustynne i górzyste, Syberia). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 90 os./km kwadratowy. Najliczniejszą grupę stanowią ludzie rasy białej i żółtej (odpowiednio 55% i 43% ogółu mieszkańców).
Obszary Niziny Hindustańskiej, Jawy i Niziny Południowochińskiej stanowią najgęściej zaludnione obszary świata (powyżej 600 osób/km²). Inne tereny, m.in. wysokie góry, pustynie Azji Środkowej, daleka Północ, są praktycznie niezaludnione.
Największymi miastami Azji są: Tokio (13,0 mln), Mumbaj (13,0 mln), Karaczi (12,0 mln), Delhi (11,0 mln), Seul (11,0 mln), Stambuł (10,3 mln), Szanghaj (10,0 mln), Dżakarta (9,2 mln), Pekin (7,5 mln), Teheran (7,3 mln), i Bangkok (7,0 mln).
Największe zespoły miejskie tworzą: Tokio (35,0 mln), Seul (23,0 mln), Mumbaj (20,0 mln), Nowe Delhi (20,0 mln), Kolkata (15,6 mln), Pekin (15,0 mln), Osaka (13,5 mln), Szanghaj (13 mln).
Azja jest kolebką najstarszych cywilizacji globu ziemskiego: sumeryjskiej, hetyckiej, hebrajskiej, perskiej, indyjskiej, chińskiej, mongolskiej itp. Badaniem tych kultur zajmują się odpowiednie działy orientalistyki.
Religia:
-
trzy wielkie religie monoteistyczne: chrześcijaństwo, islam i judaizm
-
odmiany religii politeizmu, m.in.: hinduizm, buddyzm
-
najwięcej wyznawców mają islam i hinduizm
Kraje
W Azji znajduje się 48 niepodległych państw (włącznie z państwami tylko częściowo leżącymi w Azji), 6 państw nieuznawanych na arenie międzynarodowej oraz 14 terytoriów autonomicznych. Na terenie kontynentu leżą także 4 terytoria niesamodzielne.
-
Największe państwo to Rosja (17 075 253 km²), a najmniejsze – Malediwy (298 km²).
-
Najwięcej ludzi mieszka w Chinach (1 319 175 346), a najmniej na Malediwach (359 008).
-
Najdalej wysunięte punkty Azji:
-
na północ – przylądek Czeluskin na półwyspie Tajmyr w Rosji (77°43′N),
-
na południe – przylądek Piai (Bulus) na Półwyspie Malajskim w Malezji (1°16′N),
-
na wschód – Przylądek Dieżniewa na Półwyspie Czukockim w Rosji (169°40′W),
-
na zachód – przylądek Baba na półwyspie Azja Mniejsza w Turcji (26°03′E).
Afganistan
Arabia saudyjska
Armenia
Azerbejdżan
Bahrajn
Bangladesz
Bhutan
Birma
Brunei
Chiny
Cypr
Filipiny
Gruzja
Indie
Indonezja
Irak
Iran
Izrael
Japonia
Jemen
Jordania
Kambodża
Katar
Kazachstan
Kirgistan
Korea południowa
Korea pólnocna
Kuwejt
Liban
Malediwy
Malezja
Mongolia
Nepal
Oman
Pakistan
Singapur
Sri lanka
Syria
Tadżykistan
Tajlandia
Timor wschodni
Turcja
Turkmenistan
Uzbekistan
Wietnam
Zjednoczone Emiraty Arabskie
Szybki Quiz
Informacje (research) i Układ strony: Michalina Daszek